Een lesje Afrika

Dat is het dan, finito. Ik heb ontzettend veel zin om naar huis te gaan en iedereen weer te zien. Het is een heel dubbel gevoel: het is moeilijk dit leven definitief vaarwel te zeggen, maar ook ontzettend fijn naar je vertrouwde huis terug te keren. Maar een ding is zeker: De jongen die met een gigantische kater op 5 Augustus door de douane op Schiphol hobbelde, komt terug als een nieuw persoon. Dat blijft toch de schoonheid van vrijwilligerswerk: terwijl je anderen probeert te helpen, leer je jezelf zo ontzettend goed kennen en leer je zoveel nieuwe lessen over het leven. Ik sluit niet uit dat ik heimwee naar Botswana ga krijgen. Maar dan denk ik toch: Ik heb een mooie tijd gehad, en Bana ba Metsi heeft me alles geleerd wat het me heeft kunnen leren. Ik ben klaar voor die volgende stap.

Een van de lessen ik me in Afrika ben gaan realiseren is hoeveel tijd ik in mijn leven verneukt heb met nutteloze dingen als gamen, televisiekijken of internetten. Dat is tijd die je nooit meer terug krijgt en die je zo veel beter had kunnen besteden. Op het moment dat je niet continu internet of een televisie tot je beschikking hebt, realiseer je jezelf hoeveel tijd je eigenlijk overhoudt om een goed boek te lezen of een blog als deze bij te houden. Ik werkte op Bana ba Metsi met jongens die ongelofelijke artistieke en musicale talenten ontwikkelden door simpelweg in hun vrije tijd te oefenen. Ik kan nog net een schets van een 3D huisje op papier zetten en mijn muzikale repetoire beperkt zich tot de ‘altijd-is-kort-jakje-ziek’ symfonie op de piano. Wie weet wat voor talenten ik had kunnen ontwikkelen als ik niet zo vaak thuis achter die verdomde schermen had gezeten.

Maar die verdomde schermen en dat leventje in Hilversum is er ook eentje die ik eindelijk echt heb leren waarderen. Ik dacht altijd dat ik echt wel wist hoe bevoorrecht ik was met mijn luxe leventje; nou, niets blijkt minder waar. Maar het zijn niet de luxe vakanties of dure gadgets die uit maken of iemand nou precies bevoorrecht is of niet. Het zijn de kleine dingetjes, dingen die je pas mist wanneer ze niet meer vanzelfsprekend zijn. Ik kan bijvoorbeeld echt niet wachten om gewoon ’s middags weer een ham-kaas tosti te kunnen maken. Of om 8uur ’s avonds het NOS-journaal te kunnen bekijken en zo op de hoogte te blijven wat er zich nou eigenlijk afspeeld in de wereld. En wat te denken van een simpele warme douche, het scheren zonder zeep-water, maar met echt scheerschuim of om mijn kleren eindelijk te kunnen wassen in een wasmachine. Ik zal nooit meer klagen over een oncomfortabel bed of een stoffig huis. En elk goed kop koffie zal ik begroeten met een staande ovatie.

Maar het feit dat men hier in Afrika niet over tosti-ijzers, televisietoestellen, boilers, scheermschuim, wasmachines, matrassen of nespresso’s beschikt, maakt het leven echt hier echt niet minder waardevol. Ik was niet iemand die geloofde in het romatische idee van ‘geld maakt niet gelukkig’. Maar als ik dan hier zie hoe een alleenstaande moeders met haar in vieze-lappen gewikkelde kinderen de eindjes aan elkaar knoopt door met de hand de vieze onderbroeken van anderen te wassen, en zie hoe gelukkig deze familie is, moet ik toch echt dit romatische idee omhelzen. Je kan mij dan niet wijsmaken dat Dominique Straus-Kahn een zoveel gelukkiger mens is dan deze dame zonder tanden.

Toen ik 12 werd, dacht ik van mezelf dat ik een kind was met zo een goede sterke eigen mening. Toen ik 16 was, dacht ik dat met mijn Gymnasium de wereld voor mijn voeten lag. Nu ik 19 ben, weet ik dat ik nog een hele lange weg te gaan heb. Ik was wat naief. En Naiviteit is iets dat je snel afleert, als je een jaar met weliswaar goede, maar leugenachtige jongens hebt gewerkt. Daarna denk je wel twee keer na, als je denkt iets te weten of als je ergens een mening over vormt. Er zijn vaak meerdere perspectieven die je allemaal in overweging moet nemen voordat je een overhaaste conclusie trekt. Mijn vader zei altijd: ‘de wereld is niet zwart, de wereld is niet wit; de wereld is een beetje van beide, de wereld is grijs’ - of een andere klassieker was het argument ‘iedereen is anders’ om iemands daden of meningen te rechtvaardigen. Ik vond dit altijd maar soft; met die instelling kon je toch nooit ergens een mening over vormen of ergens over discussieren? Maar nu moet ik toch eerlijk bekennen, die vent had het nog helemaal niet zo slecht gezien.
Wanneer ik terugdenk aan de vroegere versies van mezelf, realiseer ik me hoe zelfzuchtig ik ben geweest. Het is zo makkelijk iets goed te doen in deze wereld: verzamel een paar hockeyshirts bij elkaar of geef een zwerver een hompje brood. De jongens hier op school hebben niks, maar delen bijna alles met elkaar – vriendofvijand: van eten tot kledingstukken en van boeken tot wasmiddelen. Het is, zo is me verteld, een code van de straat: je deelt met je gelijken, - jij zou toch ook willen dat ze dat met jou delen? Dit is iets waar wij in Europa nog veel van kunnen leren.

Als ik terug ben in Nederland, val ik weer terug in mijn oude routine. Ik ben echt niet veranderd in een of andere zweverige hippie. En eerlijk, mijn dagelijkse doen zal niet gek veel verschillen van die voor dit jaar. Maar één ding is zeker: de lessen uit Afrika zal ik nooit vergeten.

Michael van der Sande