Oktober - Loon naar werken

Op mijn goede oude plek in de bus naar Maun. Fat cakes, topper biscuits, chicken pasteries en een fles water ingeslagen; ik ben er helemaal klaar voor mijn ervaringen van deze maand uit te typen. Dit was voor mij de leukste maand tot zover en ook deze is weer voorbij gevlogen. Het is snikheet geweest in Oktober; ’s middags steeg de temperatuur tot ver boven de 40 graden celsius. Ik ben nu wel even aan vakantie toe, want ben nu al 13 weken non-stop aan het werk. Over 3 weken is het zover en breken de 7 weken van de kerstvakantie aan. Tinlin en ik hebben een geweldige vakantie gepland, waarin we langs de Zuid-Oost kust van Zuid-Afrika gaan backpacken en tijdens de feestdagen in Kaapstad verblijven. Ik kan niet wachten. Maar daarover later meer, eerst gaan we 4 weken terug in de tijd. ik moet namelijk iets bekennen wat ik de vorige keer in mijn blog heb verzwegen.



Apartheid in de Kapsalon

Ja, ik heb het lang een geheim kunnen houden. Nu ik echter de foto’s van deze maand online ga zetten, kan ik het net zo goed hier eindelijk bekend maken. Ik, de slappeling, ben gezwicht voor de sociale druk en heb ook, als 3e en laatste vrijwilliger in ons trio, mijn haren eraf geschoren. Tijdens het vorige weekend in Maun liepen we overdag over straat toen een vent ons aansprak. ‘Do you need a haircut’? waarom ook niet, dacht ik. Hij nam me mee naar zijn in slecht in elkaar getimmerde hutje en ik moest op een krukje gaan zitten. ‘How much is it?’, ‘For you, my friend, only 20 pula’. Ik gaf nog snel aan dat hij per se de langste stand van de tondeuse moest gebruiken en toen was het gaan met die banaan.

Hij was nog geen 30 seconde bezig of het apparaat begaf het al. Het ding is talloze keren vast gelopen en weer opgelapt. Het resultaat was dat mijn hoofd op het eind overal met verschillende lengtes was geschoren; ik had niet mistaan in een low-budget horrormovie. Ik kon nu toch niet meer terug, dus heb ik hem er in standje 1 nog een keer overheen laten gaan. Dan heb je alles gehad, zou je verwachten.

Toen ik de afgesproken 20 pula met hem wilde afrekenen, gebaarde hij me mee te komen naar een ander hutje naast de zijne. Daar hing een prijslijst voor de zogeheten ‘English cut’. En deze haircut bleek geen 20, maar 200 pula te kosten. Hij had 20 pula korting bedoeld, en dat dus niet als uiteindelijke prijs. Stom, dacht ik, maar ik moet me verlies maar nemen. Toen ik me omdraaide zag ik echter een andere prijslijst hangen. Daar stond hetzelfde kapsel voor 35 pula. Je zou het ‘apartheid’ kunnen noemen; dit was namelijke de prijslijst ‘for the coloured’. Hij zei dat, omdat ik Engels was, ik meer moest betalen (ik heb hem uiteraard verteld dat ik een rasechte en trotste Hollander was; hij was niet onder de indruk). Dus deze vent, die mijn kapsel verneukt had, wilde mij 10x meer laten betalen vanwege mijn huidskleur. Dat gaat dus zomaar even niet. Ik zou hem 35 pula betalen, en geen thebe meer. Hij ging tot mijn verbazing meteen akkoord en gebaarde me met hem mee te lopen de straat in. Ik was ervan overtuigd dat er elk moment 10 negers achter de opgestapelde vuilniszakken vandaan konden springen om mij een lesje te leren voor mijn bijdehante gedrag. Het gebeurde niet, hij wilde alleen even mijn 100pula briefje wisselen om mij mijn wisselgeld terug te geven. Ik kan er nu wel om lachen; zolang mijn haar maar goed zit.



Blank in Afrika

Ondanks de hogere prijzen in de Kapsalons, heeft het blank zijn in Afrika ook zijn voordelen. Ik ben nog geen enkele keer gefouilleerd bij het verlaten van de supermarkt, iedereen hier is bereid je een lift te geven en, toch de belangrijkste, de botswaanse vrouwen vinden het fantastisch. Het feit dat op zijn tijd baby’s van je schrikken en beginnen te huilen, kinderen je smeken om elke pula die je hebt en men stiekem foto’s van je maakt, neem je dan maar voor lief. Eens in de maand gaan we stappen in de ‘Sports bar’. Ik weet nu hoe een Canadeze soldaat, nadat hij net Holland van de Duitse bezetting heeft bevrijd, zich moet hebben gevoeld. De botswaanse vrouwen zien je als een trophee, eentje die ze moeten verzamelen voor hun eigen ego; ik ben er achter gekomen dat ik er geen enkel probleem mee heb om als trophee beschouwd te worden. Het is de omgekeerde wereld; ze beginnen zomaar tegen je aan te praten en kopen drankjes voor je. Maar uiteindelijk zijn ze ook op je euro’s uit: een meid die ik de eerste keer in Maun ontmoet had, wilde deze maand weer naar de Sports bar komen. Ze sms’te of ik haar dan even 100 pula kon lenen voor benzine. Nee, dat kon ik niet. Ze heeft niet meer terug gesms’t.

Die elitaire behandeling van blanken, het is grappig te zien hoe dat de mensen hier veranderd. Al de blanken volwassenen, die hier een lange tijd hebben gewoond, zijn een beetje dezelfde types. Het zijn allemaal een beetje rare vogels; kleden zich apart en leven op een manier zoals wij die in Holland natuurlijk niet kennen. En ze zijn kennen stuk voor stuk een vorm van arrogantie: Een duidelijk mening over alles en iedereen die ze maar al te graag uiten.


Goodbye and Good luck to the Standard 7’s

Maar terug naar Bana ba Metsi. Daar hebben wij namelijk deze maand afscheid moeten nemen van de standard 7’s. Ze hebben hun examens gehad en daarmee zowel hun basisonderwijs als hun tijd op Bana ba Metsi afgerond. Sommige gaan door naar de middelbare school, maar het overgrote deel is te oud en gaat deel uitmaken van de werkende klasse van Botswana. Met sommige van deze jongens heb ik een sterke en speciale band opgebouwd en het was erg moeilijk om van hen voorgoed afscheid te moeten nemen. Voorgoed is misschien een beetje voorbarig, want naar het schijnt is de kans erg groot dat we Tshepiso weer bedelend bij de ingang van de Supermarkt ‘Choppies’in Maun kunnen treffen.

Een van de Jongens met wie ik een speciale band had opgebouwd is Prince. Hij geldt als een van de succes-stories van Bana ba Metsi; hij kwam hier zonder een woord engels te kunnen spreken en vertrekt vloeiend. Daarnaast een aardige, bijdehante en grappige jongen. Voordat hij vertrok had hij een brief geschreven aan Steve Harpt (het schoolhoofd) en hij had mij gevraagd deze nog even grammaticaal te checken voordat hij hem zou versturen. Wat hij daarin schreef heeft mij erg geraakt. Hij schreef dat hij zo ontzettend dankbaar was voor alles dat hij hier geleerd heeft. Dat hij een verknipte klootzak was, en dat deze school heeft gemaakt dat hij nu een toekomst heeft die zich buiten de gesloten muren van de gevangenis zal gaan afspelen. Dat hij spijt heeft van al de dingen die hij heeft gedaan en dat hij hoopt dat elke jongen in Botswana deze kans kan krijgen. Het heeft me bewust gemaakt wat deze school betekend voor het leven van deze door de maatschappij al afgeschreven jongeren. Wat een gigantische invloed ons werk hier heeft op elke jongen die hier rondloopt. Deze ervaring, die pakt niemand me ooit meer af.

Op de avond van hun laatste examen, was er een klein feestje georganiseerd. Om 6uur ging de muziek aan en maakte we kennis met de afrikaanse dance moves. De mythe is waar: echt elke afrikaan heeft een ongelofelijk goed ritme gevoel. Rond 8uur gingen we allemaal rondom het zwembad zitten en gaf de Marimba School Band een optreden. Wat een marimba is, mogen julie lekker gaan googlen. Na dit optreden sprak elk staflid de standard 7’s even toe en werden er cadeautjes uitgedeeld. De avond eindigde met een duik in het zwembad.

De volgende ochtend maakten de standard 7’s zich klaar voor vertrek. Eerst werd al hun bagage doorzocht op gestolen voorwerpen en daarna werden telefoonnummers uitgewisseld. Had ik beter niet kunnen doen, want de volgende 2 weken zijn wij elke nacht wakker gebeld door een van deze grappenmakers. En ik geef ze groot gelijk, wat is er nou leuker dan je leraar wakker bellen na avond stappen. Nu weet ik hoe mevrouw Tilly Lodewijks zich moest hebben gevoeld.

Het moge de standard 7’s goed vergaan en ik hoop dat ik ze dit weekend tegen het lijf loop in Maun.


Buffelo

Het gat dat de standard 7’s hebben achtergelaten is echter meteen opgevuld. Een van de jongens hier had in een van de dichtsbijzijnde dorpjes 3 puppy’s gekregen. Ik moet er niet aan denken tot wat voor schuimbekkende mormels deze uiteindelijk tot in uitgroeien, maar als pup zijn ze zolang nog steeds verdomd schattig. Nu komt het echte verhaal, want we hebben van de 3 er nog maar eentje over. In Afrika zijn middeleeuwse ideeen, zoals witchcraft, nog steeds heel erg present en de orde van de dag. De jongens hier zijn opgevoed met deze ideeen en weten dus ook niet beter. Uilen worden hier bijvoorbeeld meteen doodgegooid, omdat men gelooft dat dit het huisdier van de duivel is; dit door de rode ogen en zijn activiteit ’s nachts. De hondjes zijn ook slachtoffer geworden van deze bizarre overtuigingen en rituelen.

De medische vakterm ontbreekt mij, maar het draait hier allemaal om het stukje vlees dat de tong van een hond met de onderkant van zijn mond verbindt. Er wordt hier, het is ongelofelijk, nog steeds gelooft dat dit een soort worm is. Als een hond slecht eet, komt dat door dat deze worm al het eten op eet en als remedie moet de hele tong, en dus deze worm, eruit gesneden worden. Je raadt het al, dat is precies wat Larona met twee van de pups heeft gedaan. Zonder tong konden ze niet meer eten en drinken; ze zijn dus uiteindelijk uitgedroogd en gestroven. Gelukkig hebben we de laatste kunnen redden. Buffelo huppelt dus gelukkig nog springlevend rond en we hebben besloten dat hij nu onze huishond is. Buffelo is de naam geworden, wat ‘Last one’ betekend in het Setswaans.


What to do in case of Joe Vincent

Het is goed ook dat we er nu een huishondje bij hebben, want de spanningen onder de volunteers zijn in de afgelopen maand opgelopen. In mijn vorige stukje heb ik jullie verteld over de 3e volunteer: Joe Vincent. Ik vond het eerlijk gezegd al snel een kneus, maar Tinlin kon het eerst goed met hem vinden. De tij is echter gekeerd en Tinlin is mijn irritatiespunten gaan delen. Joe zou eerst mee op vakantie gaan, maar dat gevaar hebben we nu gelukkig kunnen afwenden. Eerst probeerde we hem lichte hints te geven dat we hem niet mee wilden hebben, but when that didn’t work Tinlin beat him up. Nee, laatst is er een ruzie ontstaan tussen Tinlin en Joe, sindsdien zijn we hem helemaal zat. Hij vertrekt over anderhalve week, maar heeft plannen om in de toekomst terug te keren naar Bana ba Metsi. Daarom hebben Tinlin en ik voor de toekomstige project trust vrijwilligers een handboek ‘What to do in case of Joe Vincent’ samengesteld.

In de kern is het een oprecht aardige jongen, maar hij heeft een aantal karaktereigenschappen die Tinlin en ik helemaal zat zijn na 2,5 maand met hem samen te hebben gewoond. Hij had allemaal mooie en sterke verhalen in het begin, maar we hebben door zijn zeepbel heen geprikt en zijn ons gaan realiseren dat gewoon 80% bullshit is. Daarnaast heeft hij de neiging alles en iedereen te verbeteren, dit dan zelfs met wetenschappelijke verklaringen te funderen die compleet uit zijn duim gezogen zijn. Het is iemand die je beste vriend is tijdens een avondje stappen, maar die je daarnaast zoveel mogelijk af moet houden omdat hij het bloed onder je nagels vandaan haalt. Voor mij is het heel fijn dat Tinlin deze mening nu deelt; het klinkt heel flauw, maar doordat we nu een gezamelijk doelwit van scherts hebben, kunnen we het beter vinden dan ooit tevoren.


Het leven als een Science teacher

Na 13 weken dagelijks voor de klas te hebben gestaan kan ik toch wel iets met zekerheid vaststellen; leraar zijn is een waanzinnig mooi vak. In het begin kon ik mijn leerlingen af en toe wel schieten, maar ben nu echt op een speciale manier gaan geven om mijn standard 5 klas. Ik lig regelmatig in een deuk om deze ventjes, geniet ervan als ik een ‘A mark’ kan uitdelen na een test en vindt het geweldig als ze buiten mijn lessen om met vragen naar me toe komen.

Ik heb tijdens het onderwerp ‘sound’ deze klas erg gedrillt ‘that sound is caused by VIBRATION’. Dit vergeten ze nooit meer, iets waar ik vaak tegen aanloop bij andere onderwerpen. Als ik nu aan een jongen vraag: ‘Static electricit is created by what?’, geven ze automatich ‘Vibration!’ als antwoord. Ik kan er wel om lachen. Daarnaast heb ik de boys afgelopen week over ‘Food’ onderwezen. Hierin kwam onder andere naar voren dat in eieren veel ‘Protein’ zit, en dat je dus veel eieren moet eten als je spiermassa wilt opbouwen. Joe heeft de kansloze gewoonte om rauwe eieren te drinken in de ochtend en Tiroyamodimo vroeg vervolgens of hij dit misschien daarom deed. Mijn antwoord was: ‘Yes, because Joe is weak like chicken’. De jongens vonden dit geweldig en Joe krijgt nu dagelijks de opmerking ‘Mista, you weak like chicken’ naar zijn hoofd.

Ik heb nu met succes een nieuwe disciplinair systeem geintroduceerd in mijn klaslokaal. Over twee weken is er een school uitje, maar er mag maar 1 van de 2 klassen mee. De klas die zich het best gedraagd, wordt daarom uitgekozen. Na elke les moeten de leraren een cijfer geven aan de klas en aan de hand daarvond wordt uiteindlijk de keuze gemaakt. als ik nu het lokaal in loop, schrijf ik een 10 op het bord. Als de klas zich niet voldoende gedraagt, vervang ik deze 10 met een lager cijfer. Het effect is geweldig; de jongens gaan elkaar corrigeren en het begint er opeens op te lijken dat ik gezag heb. Sinds ik dit ben gestart, heeft standard 5 tijdens mijn lessen alleen maar 10’en gescoord.


Witchhunt

In mijn vorige upload hebben jullie kennis gemaakt met de twee onruststokers Moreri en Theo. Moreri was wegens slecht gedrag terug naar Francistown gestuurd, maar is inmiddels weer terug op Bana ba Metsi. Theo heeft zich in Moreri’s afwezigheid heel goed gedragen, maar is sinds de terugkomst van zijn partner in crime weer op het verkeerde pad beland.

Het was 1uur ’s middags en de volunteers zaten in het huisje samen met een paar boys te lunchen. Opeens hoorde we wat lawaai buiten en zagen we Moreri en Theo langsrennen, op de voet gevolgd door een uitgeputte mr. Kavura, de social worker. Kavura hield het niet meer vol en gaf de achtervolging op. Vervolgens zijn we samen met hem naar de keuken gelopen, waar hij jongens ronselde om hem te helpen om Moreri en Theo te vinden. Wat volgde was een heuze witchhunt, waar ruim 30 jongens plus een paar stafleden het terrein afspeurden om deze twee jongens te vinden. Theo werd uiteindelijk gevonden, maar Moreri had het schoolterrein reeds verlaten en was verdwenen in de Botswaanse bush.

Wat was er gebeurd, Moreri en Theo waren door mr. Kavura op heterdaad betrapt toen ze tomaten aan het stelen waren uit de tuin van Ms. Mmereki. Theo werd voor het aanblik van de hele school tijdens de dagelijkse ‘afternoon meeting’ gestraft; 3 stokslagen. Vervolgens zijn wij met Kavura in de pick-up truck gesprongen om Moreri te gaan zoeken. We hadden een hint gekregen dat hij was gesignaleerd rondom het dorpje Skanduku. Uiteindelijk vonden wij hem inderdaad daar, te midden van een stuk of 8 oude bazen die hem hadden gegrepen en gevangen hadden gehouden totdat de autoriteiten, wij dus, arriveerden. Moreri is vervolgens ook op 3 stokslagen gestrakteerd; hij liet geen krimp.

De volgende ochtend vertelde mr. Sono dat Moreri definitief in staking was gegaan en dat hij had gedreigd al de spullen van stafleden te roven. We kregen letterlijk instructies om met een schep zijn schedel in te slaan als we hem na 10 uur ’s avonds rondom ons huisje zouden signaleren. Hij stond op het punt naar huis gestuurd te worden, maar is na een gesprek met Kavura, de social worker, een beetje bijgedraaid. Wat blijkt namelijk, Moreri zich de woede van duistere figuren in Francistown op de hals gehaald en loopt het gevaar geliquideerd te worden als we hem terug sturen. Het is een dilemma voor ons stafleden en dit kan nog heel interessant worden. Ik houd jullie op de hoogte.


Fried-egg-and-Fish-Film-Night Friday

Thank god it’s Friday. We hebben inmiddels een nieuwe traditie hier op Bana ba Metsi. Het begon als een Film-Night Friday, maar is inmiddels uitgegroeid tot een Fried-egg-and-Fish-Film-Night Friday. Ik weet het, de titel bevat weinig hints, dus ik ga deze traditie hier voor jullie uiteenzetten.

Geloof het of niet, maar deze begint op een Dinsdag. Dit is namelijk de dag dat we beginnen met het brouwen van ‘Chibuku’. Je vult een grote emmer met 10 liter water, 3 bekers suiker en Chibuku poeder. Je laat deze emmer tot vrijdag in de zon staan, en dan heb je op vrijdagavond ‘Chibuku’. Chibuku is de alcoholische versnapering die oorspronkelijk door de gekleurde zuid-Afrikaanse boeren werd gedronken; Dit om zijn transporteerbaarheid (een zakje met poeder) en zijn prijs (2 euro voor 10 liter). Het is sterk spul, je krijgt er een verschrikkelijke kater van en nee, het is niet te drinken. Maar ja, het is wel een stukje afrikaanse cultuur en je hebt er een leuke avond mee.

Vervolgens bakken we op vrijdag avond een eitje en en nemen we die plus de emmer vol Chibuku mee naar onze vriend Kavura. Kavura is de trotse bezitter van de meest slechte film collectie van heel Afrika. Een willekeurige greep uit deze collectie: ‘How High’, ‘Don’t be a Menace’, ‘5ive girls’, ‘Doomsday’ en mijn persoonlijke favoriet ‘Fast track – no limits’. Kavura heeft vervolgens zijn visvangst van de dag bereid; betere vis dan dat kan je niet krijgen, het is verreweg de lekkerste vis die ik ooit gegeten heb. De avond brengen we vervolgens door met films kijken, eten en drinken; wat kan je je nog meer van een vrijdagavond wensen.


Ik ben nu 3 maanden in Botswana en heb het ontzettend naar mijn zin. Als ik dan ’s ochtends over het terrein wandel realiseer ik me telkens weer hoe ongelofelijk bevoorrecht ben dat ik deze ervaring kan meemaken. Daarom wil ik van de gelegenheid gebruik maken om iedereen te bedanken die mij het afgelopen jaar gesteund hebben deze droom te realiseren.

Mijn dank gaat uit naar: de broertjes Jussen, voor hun inzet, vrijgevigheid en talent. Zonder jullie had ik hier nu niet gezeten; Laszlo Aupers, Eline Duk, Justin van der Veen, Marlene le Roux, Jaqueline Heijmans, Heleen van Gelderen, Josha van Spronsen en al die anderen die ik vergeten ben, voor de geweldige hulp bij mijn fundraising; Fam. Van der Sande, die ondanks de afstand hun mij altijd hebben gesteund; Alle aanwezigen bij het concert op 2 April, voor het zo gul afnemen van kaartjes; Alle Sponsoren, met een speciale vermelding voor Coen Ruys en Pien Hartman, voor hun bijdrage aan dit project; Leon Heddes, voor zijn rationaliteit en vakkennis. Je bent de man die achter de schermen altijd de touwtjes in handen heeft; mijn broertje Reinier Heddes, voor de Godelinde connecties; en tot slot mijn lieve moeder die een onbetaalbare rol heeft gespeeld en speelt in deze hele ervaring.


Tot slot nog dit. Ook hier in Botswana is het verschrikkelijke nieuws van Job Lips verdwijning doorgedrongen. Ik ben er helemaal kapot van en vindt het zo verschikkelijk onrechtvaardig dat dit zo een getalenteerde jongens als jou moet overkomen. Ik wil de familie Lips ontzettende veel sterkte wensen met het verwerken van dit drama. Ondanks de afstand leef ik ontzettend mee met de gebeurtenissen in Hilversum.

Moge hij rusten in Vrede.

-
Michael van der Sande